طرح صنعتي

در بررسي تاريخچه حقوق مالكيت صنعتي ايران آخرين تغييرات در قانون در حوزه طرح صنعتي در سال ۱۳۸۷ بوده است كه قانون ثبت اختراعات و طرح صنعتي و علائم تجارتي و آئين نامه اجرايي آن در اين سال تصويب و اجرايي گرديده است.

از نظر قانون ثبت اختراعات‌، طرحهاي صنعتي و علائم تجاري  هرگونه تركيب خطوط يا رنگها و هرگونه شكل سه‌ بعدي با خطوط‌، رنگها و يا بدون آن‌، به‌گونه‌اي كه تركيب يا شكل يك فرآورده صنعتي يا محصولي از صنايع دستي را تغيير دهد، طرح صنعتي است‌. در يك طرح صنعتي تنها دسترسي به يك نتيجه فني بدون تغيير ظاهري مشمول حمايت از اين قانون نمي باشد. "

"تركيب خطوط يا رنگها و هرگونه شكل سه بعدي با خطوط، رنگ يا بدون آن بگونه اي كه تركيب يا شكل يك فراورده را از نظر تزييني و زيباشناختي تغيير داده و باعث جذب مصرف كننده گردد را طرح صنعتي مي گويند و تنها دسترسي به يك نسخه فني بدون تغيير ظاهري مشمول حمايت قانون نمي باشد "

لزوم ثبت طرح جديد قبل از افشا

آيا مي دانستيد اگر طرح جديدي براي محصولات توليدي خود ايجاد كرده ايد يا بسته بندي منحصر به فردي ابداع كرده ايد قبل از افشا بايد آن را ثبت نماييد؟ هر تغيير در شكل ظاهري يا نوع بسته بندي كه باعث زيبا شدن محصول توليدي شما گرديد و باعث جذابيت محصولات شما براي مصرف كننده شد بهتر است آن را قبل از افشاء ثبت نماييد تا از سو استفاده ي رقباي خارجي و داخلي در بازارهاي هدف جلوگيري شود. با ثبت طرح صنعتي شما مي توانيد به راحتي از واردات يك محصول كه تقليدي از طرح توليدي ثبت شده شما است جلوگيري نماييد.

طرح صنتي دايره وسيعي از محصولات صنعتي، خانگي، اداري، ورزشي، صنايع دستي، اسباب بازي، مبلمان اداري، لوازم برقي، خودرو و قطعات آن، ابزار هاي فني و پزشكي بهداشتي، اقلام لوكس، تزئيني، منسوجات، فرش و لباس، ظروف آشپزخانه، مصنوعات پلاستيكي و حتي بسته بندي طيف وسيعي از محصولات را شامل مي شود. از اين رو و وفق ماده 20 قانون ثبت اختراعات، طرح هاي صنعتي علائم تجاري مصوب 1386 هرگونه تركيب خطوط يا رنگها و هرگونه شكل سه بعدي يا خطوط، رنگها و يا بدون آن به گونه اي كه تركيب يا شكل يك فرآورده صنعتي يا محصول از صنايع دستي را تغيير دهد طرح صنعتي است". در ضمن طرح صنعتي تنها دسترسي به يك نتيجه فني بدون تغيير شكل ظاهري مشمول حمايت از اين قانون نمي شود.

شايد يك طراح در طراحي طرح مورد نظر جنبه هاي مختلف مانند باب ميل بازار، انبار داري، تعمير و نگهداري، حمل و نقل، توليد سريع و كم هزينه و ... را در نظر داشته باشد اما آنچه را اين قانون، به تعبيري ديگر حقوق طرح صنعتي حمايت مي كند فقط شكل و ظاهر آن محصول آن هم از جنبه ي زيبايي شناسي را شامل مي گردد در ساير خصوصيات، بخصوص ويژگي فني يا عملكردي آن تحت حمايت اين قانون نمي باشد.

انتخاب نام مناسب براي طرح صنعتي

در انتخاب نام براي طرح صنعتي بايد به نام يا عنوانِ عمومي كه بين عموم مردم متداول است و باعث شناختن آن كالا مي‌شود اشاره شود. مانند: صندلي، بُطري، كاسه، فنجان، ، جعبه بسته‌بندي دارو و... . بنابراين، از عباراتي مانند: نام تجاري، امتيازات عملكردي، شكل هندسي و جنس مواد سازندۀ كالا، استفاده نشود. همچنين جهت توصيف شكل ضاهري كالا، صرفا ويژگي هاي هندسي قابل رويت آن مانند خطوط و شكل سه بعدي و يا رنگ ها توصيف گردد.

در طرح هايي كه از چند كالا با كاربرد مشابه تشكيل شده اند مانند(غذاخوري، سرويس قاشق و چنگال، سرويس ظروف غذاخوري، مبلمانِ اتاق نشيمن و ...) نام هر كدام از كالاهاي مستقل موجود در مجموعه‌ها، مي‌بايست حتما در متن توصيف شكل ظاهري كالا بيايند. به عنوان مثال در سرويس ظروف: (بشقاب، ديس، كاسه، پياله، قوري، فنجان، ليوان، نمك‌پاش، سالادخوري، قاشق، كف‌گير و غيره) و در سرويس مبلمان: (مبل يك نفره، كاناپه (سه نفره)، ميز جلوي مبلي، ميز غذاخوري، ميز آرايش، صندلي، دراور، تخت خواب و غيره).

· شكل كلي كالا (دوبعدي يا سه بعدي) همچنين شكل بصريِ هر كدام از بخش‌ها و اجزاي آن، مي‌توانند در ابتدا با بهره‌گيري از شكل‌ها و احجام بنيادين هندسي، به اختصار توصيف شوند. (مانند: مربع، مستطيل، مثلث، دايره، لوزي، بيضي، مكعب مربع، مكعب مستطيل، استوانه، هِرَم، مخروط و كُره) و سپس در ادامه ساير جزئيات طرح توصيف شوند. (از كل به جزء توصيف شود)

· در «توصيف شكل ظاهري كالا»، همواره از واژگان و عباراتي استفاده شود كه با دقت بيشتري، طرح كالا را معرفي مي‌كنند. به عنوان نمونه، براي توصيف شكل‌هاي «مربع، مستطيل، لوزي، ذوزنقه» واژۀ «چهارگوش» استفاده نشود. همچنين براي توصيف «چند ضلعي‌ها»، به واژۀ «چند ضلعي» اكتفا نشود و تعداد اضلاع نوشته شوند، مثلاً «پنج ضلعي»، «شش‌ضلعي»، «هفت ضلعي»، «هشت ضلعي» و غيره.

· تأكيد مي‌شود كه در نوشتن «توصيف شكل ظاهري كالا»، ، نام كالا، نام و آدرس اشخاص اظهارنامه، به دُرستي املاي واژگان و عدم وجود اشتباهات تايپي توجه شود.

جهت نمايش سوالات پرسيده شده در تالار گفتگو در مورد تفاوت اختراع و طرح صنعتي، كليك كنيد.

صندوق نوآوري و شكوفايي

موسسه دانش بنيان نوفن حامي البرز به عنوان كارگزار صندوق نوآوري و شكوفايي جهت ارائه خدمات مالكيت فكري به شركت هاي دانش بنيان نيز فعاليت مي كند.  شركت هاي دانش بنيان ميتوانند بين 75 الي 90 درصد از هزينه هاي خدمات مالكيت فكري را كه توسط اين شركت انجام مي شود پس از پايان فرآيند ارائه خدمت از صندوق نوآوري و شكوفايي دريافت كنند.

خدمات صندوق نوآوري در زمينه مالكيت فكري

خدمات مالكيت فكري مورد حمايت:

1. نيازسنجي
2. جستجوي دانش پيشين
3. ثبت اختراع ملي و بين المللي
4. ثبت علامت تجاري ملي و بين المللي
5. ثبت طرح صنعتي ملي و بين المللي
6. تحليل پتنت
7. تحليل نقض پتنت
8. تدوين پيش نويس قرارداد

آمار معاهده همكاري ثبت اختراع PCT در 2019

آمار اختراعات ثبت شده در معاهده همكاري ثبت اختراع PCT هر ساله توسط سازمان جهاني مالكيت فكري WIPO منتشر مي شود. اين آمار اطلاعات مفيدي در خصوص تعداد اختراعات ثبت شده و برترين متقاضيان ثبت در اين معاهده را ارائه مي دهد. در سال 2019 تعداد 265800 اظهارنامه اختراع در اين معاهده ثبت شده است كه نسبت به سال پيش 5.2 افزايش داشته است. در ادامه آمار معاهده همكاري ثبت اختراع pct در 2019 را با هم بررسي ميكنيم.

در بخش نخست آمار اختراعات ثبت شده PCT در 2019 به بررسي شركت هايي كه بيشتر تقاضا را داشته اند مي پردازيم. شركت Huawei Technologies به تنهايي 4411 اختراع را در اين معاهده ثبت كرده است و جايگاه اول را در آمار ده شركت برتر به خود اختصاص داده است. شركت دوم در اين ليست Mitsubishi Electric مي باشد كه در سال 2019 تعداد 2661 تقاضاي ثبت را به معاهده همكاري ثبت اختراع داده است. همانطور كه در ذيل اين متن ديده مي شود شركت هاي بسيار معروف و بزرگي كه اكثرا در زمينه هاي فناوري اطلاعات فعاليت مي كنند از جمله Samsung Electronics، Qualcomm، Guang Dong Oppo Mobile Telecom، BOE Technology Group، LM Robert Bosch، Ping an Technology، Robert Bosch، LG Electronics جزو ده شركت برتر از نظر تعداد اختراعات ثبت شده در معاهده PCT مي باشند.

در مقايسه با آمار اختراعات PCT در سال 2018 شركت PANASONIC كه رتبه اول را داشت، از ليست 10 شركت برتر حذف شده و جاي خود را به شركت HUAWEI داده است. شركت Mitsubishi كه در جايگاه نهم بود، به جايگاه دوم ارتقاع پيدا كرده است.

كشورهاي متقاضي ثبت در معاهده همكاري ثبت اختراع PCT

همچنين در ادامه آمار اختراعات ثبت شده PCT در 2019 مي توان نام ده كشوري كه بيشترين متقاضي ثبت در معاهده همكاري ثبت اختراع PCT بوده اند را بررسي كرد. براي اولين بار كشور چين با ثبت 58990 اظهارنامه اختراع جايگاه اول را از كشور آمركيا با 57840 اظهارنام ربوده است.  كشور ژاپن مقام سوم را با 52660 اختراع حفظ كرده است. ديگر كشور ها دقيقا مانند آمار سال 2018 به ترتيب آلمان، كره جنوبي، فرانسه، انگلستان، سوئيس، سوئد و هلند مي باشند.

تكنولوژي هاي ثبت شده در معاهده همكاري ثبت اختراع PCT

از ديگر اطلاعات منتشر شده در آمار اختراعات ثبت شده در معاهده همكاري ثبت اختراع PCT در سال 2018 مي توان به آمار تكنولوژي هاي برتر به ثبت رسيده اشاره كرد. اين شش تكنولوژي عبارتند از تكنولوژي مرتبط با ماشين هاي برقي- دستگاه ها- انرژي، ارتباطات ديجيتال، فناوري رايانه، حمل و نقل، فناوري پزشكي، ابزار مكانيكي. كشورها بيشترين تقاضاي ثبت اختراع در معاهده PCT را در زمينه هاي فني زير ارائه كرده اند:

• كشور آمريكا:  رايانه  % 11.3  ، فناوري پزشكي % 10.2 ، ارتباطات ديجيتال % 8.2
• كشور چين:  ارتباطات ديجيتال % 18.4 ، فناوري رايانه % 13.1 ، ماشين هاي برقي- دستگاه ها- انرژي % 6.5
• كشور ژاپن:  ماشين هاي برقي- دستگاه ها- انرژي % 10.8 ، حمل و نقل %5.7 ، فناوري رايانه % 5.4
• كشور آلمان:  ماشين هاي برقي- دستگاه ها- انرژي % 9.9 ، حمل و نقل %9.5 ، ابزار مكانيكي % 7.4
• كشور كره:  ماشين هاي ارتباطات ديجيتال % 11.9 ، ماشين هاي برقي- دستگاه ها- انرژي % 9.3 ، فناوري رايانه % 7.3

انواع فناوري ها نسبت به آمار سال 2017 تغييري چنداني نداشته است تنها زمينه فني ابزار مكانيكي جايگزين ابزار آلات اندازه گيري در رده آخر اين ليست شده است.

ثبت بين المللي اختراع

اگر منظور از عبارت ثبت بين المللي اختراع اين است كه مخترع اختراع خود را در يك دفتر ثبت ميكند و در همه كشور هاي دنيا حمايت مي شود، بايد بدانيم كه چنين حمايتي وجود ندارد. طبق قوانين كشورها، حمايت قانوني از اختراعات محدود به مرز جغرافيايي هر كشور (territorial) مي باشد. يعني چنانچه شما گواهي ثبت اختراع آمريكا را داشته باشيد و شخصي در كشور ايران حق اختراع شما را نقض كند، شما بر اساس ثبت اختراع كشور آمريكا نمي توانيد به مراجع حقوقي كشور ايران مراجعه كنيد و بر عليه آن شخص اقامه دعوا كنيد.

حمايت توسط معاهده پاريس

بر طبق معاهده پاريس، چنانچه بيش از 12 ماه از تاريخ اظهار نامه ي ثبت اختراع نگذشته باشد، مي توانيد بر اساس همان تاريخ حق تقدم در اداره ثبت اختراع كشور ايران براي ثبت اقدام كنيد. اين مطلب در خصوص اختراعاتي كه ابتدا در ايران ثبت شده باشند و پس از آن بخواهند در كشور آمريكا (يا هر كشور ديگر عضو معاهده پاريس ) ثبت شوند نيز صدق مي كند.

در اين ميان يك استثنا وجود دارد و آن دفتر ثبت اختراعات اروپا يا همان European Patent Office مي باشد. چنانچه مخترعي اختراع خود را در دفتر EPO به ثبت برساند، آن اختراع در كليه كشور هاي اروپايي عضو EPO به ثبت رسيده و قابل حمايت خواهد بود.

جهت حمايت بين المللي از اختراع بهترين گزينه براي مخترعان معاهده همكاري ثبت اختراع PCT مي باشد.

ثبت اختراع در ايران

نوآوراني كه استراتژي ثبت اختراع آنها بر اين است كه اختراع خود را در ايران مورد حمايت قرار دهند مي توانند اظهارنامه ي ثبت اختراع خود را به اداره ثبت اختراع ايران واقع در مركز مالكيت فكري سازمان ثبت اسناد و املاك كشور، زير مجموعه ي قوه قضاييه ارائه دهند. اين اداره در كشور فقط يك دفتر دارد كه در حال حاضر در ضلع شمالي پارك شهر، در تهران واقع است.

در تعيين استراتژي ثبت اختراع بايد به سوالات زير پاسخ دهيد:

• آيا طرح من به عنوان اختراع قابل ثبت است؟
• چرا بايد اختراع خود را ثبت كنم؟
• چه چيزي را بايد ثبت كنم؟
• چه وقت اختراع خود را ثبت كنم؟
• كجا اختراع خود را ثبت كنم؟

سايت اداره ثبت اختراعات

تقريبا تمامي خدمات اداره ثبت اختراعات ايران به صورت غير حضوري انجام مي شود و نوآوران از سراسر كشور مي توانند بسياري از مراحل ثبت اختراع خود را از طريق پايگاه اطلاع رساني اين مركز به آدرس http://iripo.ssaa.ir انجام دهند.

نوآوران با مراجه به اين پايگاه مي توانند از خدمات جستجوي اختراعات پيشين و همچنين ثبت اختراع بهره مند گردند. از آنجا كه نظام ثبت اختراع در ايران نظام بررسي ماهيتي (ماهوي) مي باشد، اين اداره با توجه به زمينه فني اختراع، مخترع را به يكي از مراكز علمي و پژوهشي كشور جهت اخذ استعلام شرايط ثبت اختراع معرفي خواهد نمود. در مراحل پاياني ثبت اختراع، متقاضي بايد جهت تشكيل پرونده فيزيكي به اداره ثبت مراجعه كرده و گواهي ثبت اختراع خود را دريافت كند.

هزينه ثبت اختراع

هزينه هاي ثبت اختراع در ايران بسيار پايين تر از كشورهاي ديگر است و بخشي از آن در طول 20 سال اعتبار گواهي ثبت اختراع از مخترع دريافت ميشود. هزينه ثبت اختراع براي متقاضيان حقيقي و حقوقي متفاوت است. از ديگر هزينه هاي ميتوان به هزينه درج آگهي در روزنامه رسمي كشور اشاره كرد . مرجع استعلام كه به پيشنهاد شما يا توسط اداره ثبت اختراعات معرفي خواهد شد نيز جهت بررسي شرايط ماهوي اختراع هزينه اي را دريافت ميكند. اين هزينه را ميتوانيد از مراجع مربوطه سوال كنيد.

ثبت نام در اداره ثبت اختراعات

جهت ثبت اظهارنامه اختراع بايد يك اكانت كاربري بسازيد كه مراحل آن به شرح زير است:

ابتدا وارد سايت به آدرس http://iripo.ssaa.ir بشويد و از منو اصلي گزينه "ثبت نام متقاضي / ورود اعضا" را انتخاب كنيد.

سپس در صفحه ورود به سايت، از منوي سمت راست، گزينه "ثبت نام" را انتخاب كنيد:

در برگه اول صفحه ثبت نام ميتوانيد نوع متقاضي را انتخاب كنيد.چنانچه متقاضيان چند نفر، اعم از حقيقي يا حقوقي هستند، كليه افراد بايد مراحل ثبت نام را به صورت جداگانه انجام دهند. سپس يك نفر با اكانت كاربري خود وارد ميشود و بقيه اعضا را به پرونده اضافه ميكند.

از آنجا كه اطلاع رساني كليه مراحل ثبت به صورت پيامك انجام ميشود، بايد حتما عضو سرويس ارسال پيامك اداره ثبت باشيد. براي اين كار بايد عدد 5 را به شماره 201212 ارسال كنيد. هر شخص يا شركت فقط كافي است يك بار ثبت نام كند و كليه پرونده هاي قبلي و جديد را در همان سامانه مي تواند مديريت كند. چنانچه قبلا ثبت نام كرده ايد فقط كافي است به بخش "فراموشي رمز عبور" مراجعه كنيد و اطلاعات ثبت نام خود را بازيابي نماييد.

در مرحله بعد مي بايد اطلاعات شخصي خود را وارد كنيد.

از آنجا كه شماره ملي، نام، شماره شناسنامه، نام پدر و تاريخ تولد به صورت لحظه اي از سامانه ثبت احوال استعلام ميشود، در وارد كردن آنها دقت كنيد. همچنين شماره موبايل متقاضي مي بايد به نام خود شخص باشد، در غير اين صورت ثبت نخواهد شد. همچنين كد پستي خود را دقيق وارد كنيد، چرا كه در اين سامانه امكان وارد كردن آدرس را نداريد و آدرس از روي كد پستي شناسايي خواهد شد.

در مرحله بعد بايد كپي شناسنامه و كارت ملي خود را در يك صفحه قرار بديد و در فرمت PNG يا JPG يا JPEG آپلود نماييد.

در برگه بعد متقاضي ثبت اختراع بايد شماره موبايل و پست الكترونيك خود را تاييد كند.

پس از اين مرحله كد شناسايي به موبايل شما ارسال خواهد شد و پس از آن برگه اقرار نامه صادر شده را جهت تاييد "گواهي امضاي الكترونيكي" چاپ نموده و به يكي از دفاتر اسناد رسمي شهر خود ببريد. پس از دريافت اطلاعات مربوطه به سامانه وارد شويد و اطلاعات گواهي امضاي الكترونيك را وارد كنيد تا اكانت كاربري شما تاييد گردد.

براي كسب اطلاعات بيشتر ميتوانيد به بخش مشاوره تخصصي در سايت موسسه نوفن مراجعه نماييد.

شرايط ثبت يك ايده به عنوان اختراع

شرايط ثبت اختراع در اكثر كشور هاي دنيا يكسان است، اينكه مخترع ايده ي خود را در كدام كشور ثبت كند بستگي به استراتژي ثبت اختراع او دارد. بطور كلي جهت اين كه يك ايده به عنوان اختراع ثبت شود و به طور كامل حمايت گردد بايد داراي شرايط زير باشد:

• جديد بودن
• گام ابتكاري
• كاربرد صنعتي

شرط جديد بودن اختراع به اين معنا است كه نوآوري ادعا شده قبلا به هيچ شكل افشاء عمومي نشده باشد. به معناي دقيق تر يعني قبل از تاريخ اظهارنامه اختراع به هيچ شكل ديگر مانند مقاله، نمايشگاه، توليد انبوه و … براي عموم فاش نشده باشد. دقت كنيد كه تفاوتي ندارد كه افشا انجام شده توسط خود مخترع انجام شده باشد يا شخص ديگر. با توجه به مطالب بالا دانشجويان و پژوهشگران نيز بايد توجه داشته باشند كه چنانچه تحقيق انجام گرفته منتج به محصول جديد مي گردد، قبل اقدام جهت چاپ در مقالات ابتدا بايد در اداره ثبت اختراعات اظهارنامه گردد.

وحدت اختراع

بر اساس اصل ” وحدت اختراع ” ادعاهاي اظهار شده فقط بايد مرتبط به يك اختراع يا گروهي از اختراعات مرتبط به يكديگر باشد به نحوي كه يك مفهوم كلي از اختراع واحد را تشكيل دهد. قوانين بسياري از كشور ها به متقاضي ثبت اختراع اجازه مي دهد كه گروهي از ادعاهاي مربوط به اختراعاتي كه ارتباط آنها يك مفهوم كلي از يك اختراع واحد را تشكيل ميدهد در يك اظهارنامه به ثبت برسانند.

براي مثال چنانچه اختراعي در مورد دوربين موبايل و همچنين نوآوري در مورد تاچ اسكرين موبايل انجام شده باشد، به عنوان يك اختراع قابل ثبت نمي باشد. چنانچه كارشناس اداره ثبت اختراع ادعاهاي مطرح شده را خلاف اصل وحت اختراع تشخيص دهد، آنها را بررسي نكرده و از متقاضي ميخواهد كه ادعاهاي اضافه خود را حذف و يا در اظهارنامه ديگري تقاضا كند.

موسسه نوفن حامي البرز

موسسه نوفن حامي البرز، حمايت از مالكيت فكري فناوري هاي نوين را سر لوحه اهداف خود قرار داده است. نوفَن با ارائه خدمات جستجو و ثبت در حوزه هاي مربوط به حقوق مالكيت فكري مانند اختراع و طرح صنعتي در سطح ملي و بين المللي و همچنين طرح دعاوي نقض اين حقوق تاسيس شده است. از سوي ديگر موسسه نوفن با ايجاد ارتباط با صنايع و برگزاري رويدادهاي كارآفريني در تلاش است ايده پردازان را با صنعتگران مرتبط كند.

موسسه نوفن حامي البرز با ارئه انواع خدمات مالكيت فكري توسط كادر داراي تجربه در زمينه هاي ملي و بين المللي اين حوزه، در استفاده از مزاياي انحصاري دارايي هاي فكري اشخاص حقيقي و حقوقي شما را ياري خواهد نمود.

همچنين اين موسسه خدماتي را در زمينه مشاوره كارآفريني فناورانه به متقاضياني كه ميخواهند كسب كار خود را با كمك فناوري راه اندازي كنند ارائه ميدهد. موضوعات قابل ارائه شامل مشاوره ثبت اختراع ملي و بين المللي، تاسيس شركت، استقرار در مراكز رشد، پارك هاي علم و فناوري و در نهايت مشاوره دانش بنيان شدن شركت مي باشد. اين مشاوره ها به دو صورت حضوري و غير حضور قابل ارائه است.

از سوي ديگر موسسه نوفن در حال راه اندازي سامانه آموزش مجازي جهت ارائه دوره هاي آموزشي آنلاين در زمينه هاي مربوط به دانش بنيان نموده است به ارائه مدرك معتبر از مراجع مورد تاييد همراه خواهد بود. مخاطبان در هر زمان ميتوانند اين دوره ها كه از پيش توليد محتوي شده است ملاحظه كنند. محتوي آموزشي تهيه شده بر اساس آخرين استاندارد هاي روز دنيا و به صورت تعاملي مي باشد.